Buharlaştırma ile atıksu bertarafı iski'nin kabul ettiği ve deşarj izin belgesi verdiği bertaraf yöntemlerindendir. Buna rağmen aslında buharlaştırma yöntemi ile kullanılan atıksu bertarafı %100 atıksu giderimini sağlaması gereken bir sistem değildir. Bu sistemin asıl kullanım gayesi işletme içersindeki sıcak proseslerden kaynaklanan ısıyı kullanarak atıksuyu buharlaştırıp, günlük atıksu miktarını azaltmaktır. Ya da bazen bu şekilde ısıtıcılı bir sistem ile atıksu buharlaştırılarak oluşan atıksu miktarı azaltılır. Yoksa sırf atıksuyu buharlaştırma amacı ile ısıtıcı kullanıp, elektrik tüketerek atıksuyu buharlaştırmak ekonomik de değildir. Bu yüzden sadece atıksu debisi çok az oluşan işletmeler için uygulanması mümkün olan bir yöntemdir. Zaten sahada görülenler de bu tip olanlarıdır. Buharlaştırma ile atıksu bertarafının faydaları da vardır. Bu sistemin kullanılması ile su miktarının korunmasının (temiz su pahalı bir metadır) önemli olduğu işletmlerde, buharlaşan atıksu su yoğunlaştırma sonrası distile edilebilir ve tekrar kullanıma müsait, temiz bir su elde edilmiş olur. Hatta bazen suda çözünmüş kıymetli materyallerin tekrar kazanılmasına da imkan verir.
Bahsedildiği üzere aslında genellikle %100'lük bir atıksu bertarafı metodu olarak düşünülmese de sanayide pek çok sektörde ki; genellikle asidik yüzey temizleme gibi günlük atıksu debisi az olan işletmelerde buharlaştırma üniteleri atıksu bertarafı için kullanılmaktadır. Ve bu kullanım ile zaten az olan atıksuyunu, firma tamamen buharlaştırmakta ve kanala deşarj etmemektedir. Buna benzer bir sistemin kabaca gösterimi aşağıda şekil 1'de gösterilmektedir.
Şekil 1- Temel hatları ile gösterilmiş basit bir atıksu buharlaştırma ünitesi.
Yukarıdaki Şekil-1'den de görüleceği üzere, sistem suyun ısıtılması ve buharlaştırılmasından ibarettir. Isıtma işlemi genellikle B ile gösterilen elektrikli ısıtıcılar / rezistanslar ile yapılmaktadır. A kısmından atıksu girişi, pompa ya da suyun öz akışı ile yapılır. Hazneye alınan atıksuyun pH'ı bilinmiyorsa, pH ölçümü yapılır. Buharlaştırma ile bertaraf genellikle asidik sular için kurulduğundan atıksu büyük ihtimalle asidiktir. B kısmında gösterilen ısıtıcı rezistans çalıştırılmadan önce nötralizasyon işlemi yapılmalıdır. Bu işlem için sıvı kostik kullanmak uygun olur çünkü sıvı kostik kireç gibi tortu bırakmaz. Sıvı kostik ile pH, 9> pH >7 aralığına getirilerek, atıksuyun asitlik derecesi nötr hale getirilir. Asidik bir suyu buharlaştırarak atmosfere göndermek sakıncalıdır. Daha sonra B ile gösterilen rezistans çalıştırılarak atıksuyun kaynama noktasına getirilmesi ve D ile gösterilen boru hattından buharlaştırılması sağlanır. Buharlaştırma ısıtıcı çalıştırılınca başlar. Buharlaşmanın en yoğun olduğu nokta olan pik seviyesine yaklaşık 100 derecede ulaşır. Böylece hazne içerisindeki atıksu giderek azalır ve buhara dönüştürülerek bertaraf edilmiş olur. Haznenin dibinde de zamanla kül şeklinde bir tortu oluşur. Hangi nötralizayon kimyasalının kullanıldığı, bu tortunun çabuk ya da yavaş artması ile yakından alakalıdır. Bu tortu da hazneden alınıp katı atık olarak uzaklaştırılır. Aslında ağır metal içeren bu tortunun da arıtma çamuru gibi işlem görmesi gerekir. Fakat hem arıtma çamuruna göre bu tortunun çok az olması, hem de mevzu ile alakalı bir yönetmelik maddesi olmadığı için, tortu katı atık olarak uzaklaştırılır.
Her ne kadar atıksuyu bu şekilde bertaraf edilmekte ve kanala verilmemekte ise de burada şöyle bir problem ortaya çıkar: Bir atıksu buharlaştırma ile atmosfere verilebilir mi? Bu sorunun cevabı tartışmalıdır. İstanbul'da pek çok işletmede bu şekilde buharlaştırma üniteleri mevcuttur ve yeterli önleme sahip kabul edilmektedir. Bu şekilde denetlenen firmalardan her seferinde, denetim esnasında buharlaştırma üniteleri çalıştırılarak test edilmektedir. Isıtıcı çalışıyor mu? Buharlaşma gözlemlendi mi? şeklinde inceleme yapılır. Bu sisteme sahip işletme, atıksular yönünden yeterli önleme haiz kabul edilir.
Peki atıksuyu atmosfere verip verememeyi bir tarafa bırakırsak bu sistemde buharlaştırmanın yanından hangi özellik aranır diye soracak olursanız, bu sorunun cevabı nötralizasyondur. Ne şekilde çalışırsa çalışsın bu sistemlerde bir nötralizasyon ünitesi olmak zorundadır. Yani buharlaştırılan ya da buharlaştırılması gereken atıksu %90 asidik karakterdedir. Ve en azından, bu su buharlaştırılmadan önce muhakak bazik karaktere çevrilmelidir. ( Daha doğrusu, her ne kadar atıksu kanala verilmese de yine de atıksuyun pH'ı kanal deşarj limitleri olan 6<= pH >=12 aralığına getirilmelidir. Atmosfer için en iyisi pH=7 veya pH=8 olmasıdır.) Bu yüzden ünitede ısıtıcı ile ısıtılan kısımdaki suyun pH'ı mutlaka dozajlama ile baziğe çevrilmelidir. Bu işlemi yapmanın en pratik yolu da sıvı kostik kullanmaktır. Kireç de kullanılabilse de kireç buharlaşması gereken atıksuyun askıda katı madde konsantrasyonunu artıracağından, buharlaştırma haznesinin dibinde istenmeyecek tortulara sebebiyet verir. Bu da zamanla haznenin dibinin torulaşmasına ve taşlaşmasına, haznenin hacminin azalmasına ve ısıtıcı yükünü artıracağından daha fazla elektrik tüketimine sebep olur. Tüm bu sepelerle firmanın pompası ve ısıtıcısı çalışır halde olması gerektiği gibi nötralizayon ünitesi de çalışıyor olmalıdır. Buharlaştırılacak atıksuyun pH aralığı en az 5'den büyük en fazla da 13'den küçük olmalıdır. Yani pH [6-12] aralığında tutulur. Çevre ve atmosfer sağlığını dikkate alırsak pH=7 olması en doğru olanıdır.
Son olarak aslında fiziksel bir atıksu önlemi olarak görülse de nötralizasyon işlemini de barındırdığı için buharlaştırma, kimyasal bir arıtma / bertaraf yöntemidir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder