Söz konusu sadece şehir alt yapılarında kanalizasyon sistemlerinin bulunduğu işletmelerin faaliyetlerinden meydana gelen endüstriyel atıksuların arıtılması olunca, numune alma noktasına göre numune türlerini 3 şekilde isimlendirebiliriz:
1-Tekli numuneler. (Anlık alınan numuneler)
2-Kompozit numuneler.
3-Karakterizasyon numuneleridir.
Tekli numuneler ya da anlık numuneler, tek bir noktadan tek zamanlı olarak alınan numunelerdir. Arıtma tesisi çıkışından ya da girişinden alınan numuneler, üretim proseslerinden alınan karakterizasyon numuneleri tekli numunelerdir. Bunlar niteliği zamana göre değişmeyecek veya farklılık göstermeyecek numunelerdir. Genellikle denetim personelinin numune muhafaza kabı ile aldığı numuneler, tekli numunelere örnek olarak gösterilebilir. Bunlar daha çok kesikli sistem olarak çalışan ön arıtma sistemlerinden alınan numunelerdir. Günlük debisi nispeten düşük atık su kaynaklarıdır. Firma faaliyetinden farklı zamanlarda oluşabilen aynı nitelikteki atık sudur, gün içerisinde ya da haftalık olarak terkibi değişmediği için anlık olarak alınır.
Tekil yani anlık alınan numuneleri genellikle arıtma tesisi çıkışı ya da arıtma tesisi girişi olarak ikiye ayırıp inceleyebiliriz. Arıtma tesisi çıkışından alınan numuneler, arıtma işleminin düzgün yapılıp yapılmadığını, dolayısıyla atıksudaki parametrelerin limitleri karşılayıp karşılamayacağını anlamak için yapılır. Denetim esnasında alınan asıl numunedir.
Arıtma tesisi girişinden alınan atıksular ise aslında karakterizasyon numunesidir. Fakat uygulamada arıtma tesisi girişinden atıksu alınmasının sebebi, arıtılacak olan suyun gerçekten endüstriyel bir proses atıksuyu olup olmadığını anlamaktır. Yani atıksularını arıtmakla yükümlü olan işletmenin arıtma işlemi yerinde incelenecek ve refakat edilecekse, arıtma çıkışı gibi arıtma girişinden de numune alınır. Bunun sebebi işletmenin aslında temiz olan sözde atıksuyu arıtıyormuş gibi göstermesinin önüne geçmek, yani suistimalleri engellemektir. İşletme denetim personelini yanıltmak istiyorsa temiz suyu arıtmaya kalkabilir çünkü bu sefer limit değerlerini tutturması çok kolaylaşacaktır. Yani aslında arıtma tesisi girişinden alınan numune, üretim proseslerinden gelen ve arıtılmak üzere reaksiyon tankında bekletilen endüstriyel kaynaklı atıksudur.
Kompozit numuneler ya da başka bir deyişle debi ağırlıklı ya da zaman ağırlıklı olan numunelerdir. Bu tür numunelerin alımı için genellikle kompozit numune alma cihazları kullanılmaktadır. Bu tür numunelerin insan eli ile alınması zordur çünkü bir insanın 1 saat ara ile 24 numune alması gibi misallerde görülebileceği üzere yoğun iş gücü gerektirir ve sürdürülebilir olmaz. Kompozit numune cihazları numune alınacak noktaya sabitlenerek, nasıl bir kompozit numune alınacağı cihaz seçenekleri ile tayin edilir. Mesela cihaz 6 gün boyunca her gün saat 00:00 ve 03:00 saatlerinde birer kez olmak üzere toplam 12 numune alması için ayarlanabilir.
Örnek bir kompozit numune alma cihazı Kaynak: enotek.com.tr
İski AKDY'ne göre bazı şartlarda bazı işletmelerin kompozit numune cihazı alma ve kurma zorunluluğu vardır. AKDY Madde 12-(4), (5) ve (7)'de geçen bu hükümleri şöyle özetleyebiliriz:
Madde 4: Bu madde, bazı şartlar ve özelliklere göre, bir takım işletmelere kompozit numune cihazı alma ve kurma zorunluluğu getirir: Eğer işletmenin endüstriyel atıksu debisi >= 50 m3/gün (Günlük atıksuyu elli tondan büyük veya elli tona eşit ise) ve
atıksuyu toksik parametre içeriyor ise kompozit numune alma cihazı kurmak zorundadır.
Veya yine bir işletmeden kaynaklanan endüstriyel nitelikli atıksular toksik parametre ihtiva etsin ya da etmesin, işletmenin endüstriyel atıksu debisi >=200 m3/gün ise (Günlük 200 tona eşit yada 200 tondan daha fazla atıksu kaynaklanıyorsa), bu tip işletmeler, atıksu ön arıtma tesisi çıkışına 6 ay süre içerisinde kompozit numune alma
cihazı kurmak zorundadırlar.
İlgi Yönetmelik Madde 5: İski idaresinin gerek görmesi halinde sanayi bölgeleri kanalizasyon şebekesine deşarj noktasına 6 ay içerisinde kompozit numune alma cihazı
kurmak zorundadır. Bu madde ile lüzumlu hallerde İski idaresinin organize sanayi bölgesi kanal deşarj noktalarına kompozit numune cihazı koydurma yetkisi vardır.
İlgi Yönetmelik Madde 7: Kompozit numune alma cihazlarının kontrolünün İski idaresine ait olduğundan bahseder. Bu numune ile de suistimallerin önüne geçilmesi amaçlanmaktadır. Zira, kompozit numune alma cihazı işletmenin ya da organize sanayi bölgesinin müdahalesine imkan verecek bir konumda olursa, ( Kilitli bir sahada olmazsa gibi) firma yetkilileri tarafından cihazın alacağı atıksu değiştirilebileceğinden ya da muhtevası değiştirilebileceğinden, numuneler güvenilirliklerini yitirir.
Bu tür yüksek debili atıksu kaynaklarında ve önemli kirleticilerin deşarj kontrollerinde kompozit numune alımı esastır.
Karakterizasyon numuneleri ise endüstriyel atıksu karakterini öğrenmek için kullanılır. Aynı zamanda endüstriyel atıksudaki ölçülecek parametreleri belirleme de ve yahut atıksuların kanalizasyon desarj limitlerini sağlayıp sağlamadığının belirlenmesinde de kullanılır. Karakterizasyon numunesi alındığında hangi parametrelere bakılıp bakılmayacağı işletmenin sektörlerini gösteren İski AKDY Tablo-2'den (Yönetmelik sonundaki tablo) görülebilir.
Diğer konularda değindiğim gibi işletme faaliyetinden meydana gelen endüstriyel nitelikli atıksuyun kanal deşarj limitlerini sağladığını iddia ederse bu durumda da işletmenin üretiminden alınan atıksu da karakterizasyon numunesidir. Yani işletme, yaptığı iş itibari ile atıksularına önlem almak zorundadır fakat atıksuyunun temiz olduğunu / kanal deşarj limitlerini sağlayacağını iddia ederse alınacak numunedir.
Bu mevzudaki yazımda konuya dair ayrıntıları bulabilirsiniz: İlgili yazım için tıklayın. Bu arada kanal deşarj limitlerinin, kanalın nihai mansabına göre değiştiği mevzusunu da hatırlatalım.
Bazen de sıradışı ve farklı bir sektör ile karşılaşıldığında bu sektörden kaynaklanan atıksu için önlem alınıp alınmaması gerektiğine karar verilemeyeceği durumlarda karakterizasyon numunesi alınır. Numunede hangi parametrelere bakılacağı da sektörün yaptığı iş itibariyle hangi diğer sektörlere yakın olabileceği göz önüne alınarak belirlenir.
Bu konu ile ilgili bir başka mevzu da her zaman numune verebilme imkanı olmayan kesikli sistemle çalışan arıtma tesisleri için , inşa edilmesi istenen numune bacalarıdır. Bu konudaki yazıma göz atmak isterseniz bu linke tıklayın.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder